Molotov, Stalin’in tanıklığını teyit ediyor

28 Mayıs 2025’te yayımladığım Yosif Stalin’in tanıklığı başlıklı yazıya çok kısa bir ek yapmak istiyorum.

Uzun yıllar boyunca Stalin’in en yakın çalışma arkadaşı, en güvenilir sırdaşı ve “Büyük Temizlik” sürecinde baş yardımcısı olan Vyaçeslav Molotov (1890-1986), son nefesini verinceye kadar Stalinizme sıkı sıkıya bağlı kalmış bir siyasetçi. Molotov’un, yine Stalinizme bağlılığıyla tanınan Sovyet gazeteci ve edebiyatçı Feliks Çuyev’le yaptığı Molotov Anlatıyor başlıklı nehir söyleşide Stalin’in, Trotskiy’in Ekim Devrimi’ndeki yaşamsal rolüne dair sonraları sansürlenecek olan tanıklığını açıkça teyit ettiğini görüyoruz.

Çuyev, konuyla ilgili Molotov'la aralarında geçen görüşmeyi şu sözlerle aktarıyor:

Konu, Trotskiy’e ve Stalin’in Ekim Devrimi başlıklı makalesinde onun faaliyetlerine dair yaptığı değerlendirmeye geldi. Görünen o ki, Stalin’in Toplu Eserleri’ne bu makaleden koca bir paragraf alınmamıştı. Molotov, Stalin’in orijinal metninde yer alan bu paragrafı, Trotskiy’in Petrograd garnizonunu nasıl kendi safına çekmeyi başardığını anlatan kısmı el yazısıyla sayfa kenarına not ettiği kişisel nüshasını getirerek gösterdi. Anlaşılan, bazen Stalin’in yazdıklarına da müdahale ediliyordu.[*]

[*] Feliks Çuyev, Molotov Anlatıyor: Stalin’in Sağkolu ile Yapılan 140 Görüşme, çev. Ayşe Hacıhasanoğlu ve Suna Kabasakal, Yordam Kitap, Gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 2. basım, İstanbul, 2010, s. 260–261. (Yordam Kitap'ın çevirisini, metnin İngilizce çevirisiyle karşılaştırdım ve düzelttim.)

Hacıhasanoğlu ve Kabasakal bu pasajı şöyle çevirmişler:

“Konuşma Trotski’ye geldi, Stalin’in ‘Ekim Darbesi’ adlı makalesinde onun hakkında dile getirdiği yargıya. Söylediğine göre Stalin’in Bütün Eserleri’nde koca bir paragraf hiç yer almamış. Molotov kendi kopyasını getirdi. Sayfa kenarına aldığı notta, Petrograd garnizonu birliklerini devrim davasına Trotski’nin kazandırdığı ve bu ifadenin Stalin’in özgün metninde evvelce yer aldığı yazılıydı. Demek ki bazen Stalin’in yazısını düzelttikleri de oluyordu. Ama bazen.”

Bu çeviri, anlamı büyük ölçüde aktarıyor olsa da hem terminolojik tercihler hem de anlatım biçimi açısından bazı sorunlar barındırıyor. Özellikle, Stalin’in makalesinin başlığının Ekim Devrimi yerine Ekim Darbesi olarak çevrilmiş olmasına doğrusu hiç anlam veremedim.