Nosaka Skandalı
21 Mart 2025'te yayımladığım "Japon komünistlerin Sovyetler Birliği'ndeki kayıp hikâyesi" başlıklı yazıda, Japon tarihçi Tetsuro Kato'nun çalışmalarına dayanarak Sovyetler Birliği'nde yaşayan Japon komünistlerin Stalin'in Büyük Terörü'nden (1936-38) nasıl etkilendiğine değinmiştim. Bu yazıda ise, yine Kato'nun araştırmaları ve diğer kaynaklardan yararlanarak, bu karanlık dönemin hemen sonrasında Japon Komünist Partisi'nin (JKP) önderlerinden Sanzo Nosaka'nın, partinin diğer bir önderi Kenzo Yamamoto'yu ve eşini nasıl ölüme sürüklediğini kısaca anlatacağım. Nosaka Skandalı olarak anılan bu dramatik ihanet öyküsü, tam 53 yıl boyunca tarihin karanlık sayfaları arasında gizli kaldı. Gerçek, ancak 20'nci yüzyılın sonlarına doğru, Nosaka'nın hâlâ hayatta olduğu 1992 yılında yeniden gün yüzüne çıktı.
Sanzo Nosaka (1949) |
1946 yılında Japonya'ya dönen Nosaka, burada yeniden kurulan JKP'nin Merkez Komitesi'ne ve aynı zamanda Diet'in (parlamento) alt kanadına seçildi. ABD'li işgal makamları Soğuk Savaş döneminde komünistleri Japon siyasetinden tasfiye edince, Nosaka tutuklanmamak için yeraltına çekildi. 1955 yılında JKP'nin birinci sekreteri ve önde gelen ismi olarak yeniden ortaya çıktı ve Komünistler arasında birlik çağrısında bulundu.
Nosaka daha sonra 1956'da Temsilciler Meclisi üyeliğine seçildi ve bu görevi 1977 yılına kadar sürdürdü. 1958'de partinin Merkez Komitesi Başkanı şeçildi. 1982'de 90 yaşında emekli oldu ve aktif siyasetten çekildi.
Nosaka ile yaşıt olan Kenzo Yamamoto (1892-1939) da Japon komünist hareketinin önemli figürlerindendi. Nosaka'dan daha önce, 1928'de Sovyetler Birliği'ne gelmiş ve Kızıl Sendikalar Enternasyonali (Profintern) bünyesinde Japon temsilcisi olarak görev yapmıştı. 1933'te Sen Katayama'nın ölümünün ardından, Sovyetler Birliği'ndeki Japon komünist grubunun en üst düzey liderlerinden biri haline geldi. Nosaka ile hem siyasi yoldaşlık hem de yakın arkadaşlık bağı vardı.
Kenzo Yamamoto |
1992'de, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla kısmen açılan arşivlerde, Japon gazeteciler Akira Kato ve Şuniçi Kobayaşi tarafından Sanzo Nosaka'nın 22 Şubat 1939 tarihli bir mektubu keşfedildi. Nosaka, Komintern Genel Sekreteri Georgi Dimitrov'a yazdığı bu mektupta, Kenzo Yamamoto hakkında "Japon emperyalizminin ajanlığı" başta olmak üzere çeşitli şüphelerini sıralıyordu. Bu ihbar mektubu, Kasım 1937'den beri tutuklu bulunan Yamamoto için tabutuna çakılan son çivi niteliğindeydi.
Yamamoto, ihbar mektubunun Dimitrov'un eline geçmesinden kısa bir süre sonra, 19 Mart 1939'da kurşuna dizilerek idam edildi. Eşi Matsu ise tutuklanarak bir Gulag kampına gönderildi ve orada hayatını kaybetti. 1963'te Yamamoto ve eşi aklandı ve siyasi itibarları iade edildi.
Nosaka'nın ihbar mektubunun 1992'de ortaya çıkması, JKP içinde büyük bir şok yarattı. O sırada 100 yaşında olan ve partinin onursal başkanlığını yürüten Nosaka, partiden ihraç edildi. Bir zamanlar "parti tarihinin şanlı yüzü" olarak anılan Nosaka, artık "hain ve parti düşmanı" ilan edilmişti. İhraç edilmesinden bir yıl sonra, 1993'te 101 yaşındayken yalnızlık ve muhtemelen utanç içinde öldü.
Nosaka'nın bu ihbar mektubunu neden kaleme aldığını kesin olarak bilmiyoruz. Hayatının sonuna dek bu konuda herhangi bir açıklama yapmadı. Siyasi kıskançlık, NKVD'nin bu yöndeki ısrarcı ve hatta tehdit içeren talepleri, zaten gözden düşmüş ve infazı beklenen birine son darbeyi vurarak kendini güvenceye alma arzusu veya Yamamoto'nun Nosaka'nın eşiyle ilişkisi olduğu yönündeki dedikodular gibi sebepler bu mektubu yazmasında etkili olmuş olabilir. Nosaka ne tür kişisel saiklerle hareket etmiş olursa olsun, bütün bu olayların temelinde Stalinist terörün yarattığı zehirli siyasi ve toplumsal atmosferin yattığı açıktır.
JKP üyeleri 6 Mart 1953'te Tokyo'daki parti merkezinde, Stalin için bir dakikalık saygı duruşunda bulunuyorlar |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder