21 Mart 2025

Japon komünistlerin Sovyetler Birliği’ndeki kayıp hikâyesi

26 Şubat 2025 tarihinde blogumda yayımladığım “Stalin'in yabancı komünistlere yönelik katliamı” başlıklı yazıda, Stalin döneminde Sovyetler Birliği’nde yaşayan yabancı komünistlerin maruz kaldığı ağır baskılara, tasfiyelere ve katliamlara değinmiştim. Bu yazının İngilizce çevirisini de 28 Şubat 2025’te “Stalin's massacre of foreign communists” başlığıyla yayımladım. Yazıyı okuyan ve Japonya’da yaşayan arkadaşım Mac Urata, 1 Mart 2025’te bana bir WhatsApp mesajı göndererek, Stalin’in tasfiyelerinden etkilenen çok sayıda Japon komünistinin de olduğunu belirtti ve bu konuda bir Japon internet sitesine (http://netizen.html.xdomain.jp/Moscow.html) dikkatimi çekti.

Mac’in gönderdiği siteyi, Google Çeviri aracılığıyla yapılmış İngilizce çevirisi üzerinden okumaya başlayınca, 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nde yaşayan Japon komünistlerin maruz kaldığı baskılar hakkında geniş bilgi içerdiğini fark ettim. Biraz araştırma yapınca, söz konusu siteyi hazırlayan tarihçi Tetsuro Kato’nun 2000 yılında Hitotsubashi Journal of Social Studies adlı dergide “The Japanese Victims of Stalinist Terror in the USSR” [*] başlığını taşıyan bir makale yayımladığını öğrendim.

Japonya Komünist Partisi'nin Fukuoka Bölge Komitesi tarafından hazırlanmış Stalin pankartı (1950)

Kato, makalesinde Stalinist teröre kurban giden Japonlarla ilgili bilgilerin ancak 1991 yılından, yani Sovyetler Birliği’nin dağılıp çökmesinin ardından gün ışığına çıktığını belirtiyor. Bu insanlara yöneltilen başlıca suçlama, “Japon Emperyalizminin ajanı” oldukları iddiasıydı. Elbette, “sabotaj” ve “Trotskist faaliyetlerde bulunmak” da yöneltilen sahte suçlamalar arasında yer alıyordu.

En azından bugün için kesin bir sayıya ulaşmak mümkün olmasa da ortaya çıkan bilgiler bir araya getirildiğinde 1920’li ve 30’lu yıllarda Sovyetler Birliği’nde yaklaşık 100 Japon’un yaşadığı anlaşılıyor. Bu insanların büyük çoğunluğu, Japonya’da imparatorluk polisinin ağır baskılarına maruz kalan komünistlerdi. Aralarında az sayıda olmakla birlikte komünist olmayan sıradan işçiler, aydınlar ve sanatçılar da bulunuyordu.

Kato’yla birlikte diğer gazeteci ve akademisyenlerin çalışmaları, yıllar içinde duruma epey ışık tutmuş olsa da kurbanların tam sayısı henüz bilinmiyor. Ancak yaklaşık 80 Japon’un kanlı Stalinist tasfiyeler sırasında hayatını kaybettiği anlaşılıyor. Yüzde 80’lik bu oran, Nathan Steinberger’in Stalinist tasfiyeler sonucu öldürülen Alman ve Avusturyalılar için verdiği oranla tutarlılık gösteriyor:

1933 ile 1936 arasında, Almanya ve Avusturya’dan Sovyetler Birliği’ne, aileleriyle birlikte yaklaşık 6.000 kişi geldi. Bunların yüzde 80’inin öldüğü kesinlikle söylenebilir. [**]

Mac’in uyarısıyla Kato’nun sitesini ve makalesini okuduktan sonra, Stalin döneminde Sovyetler Birliği’nde yabancı komünistlere yönelik baskı ve tasfiyeleri yalnızca Batılı kaynaklar üzerinden okumanın yeterli olmadığını (bir kez daha) fark ettim. Bugüne kadar okuduklarıma dayanarak, Japon komünistlerin Stalinist tasfiyeler sırasında yaşadıkları trajedinin, Batı merkezli tarih yazımında kendisine pek fazla yer bulamadığını söyleyebilirim. Ayrıca bu durum, sadece Japon komünistlerin değil, diğer Asyalı ve Afrikalı komünistlerin Sovyetler Birliği’nde maruz kaldıkları baskıların da benzer bir biçimde göz ardı edildiğini düşündürdü bana.

[*] Tetsuro Kato, "The Japanese Victims of Stalinist Terror in the USSR", Hitotsubashi Journal of Social Studies #32, Temmuz 2000.

[**] Nathan Steinberger’le söyleşi (1997)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder